Een jaarrekening is een financieel verslag over het afgelopen boekjaar. De financiële terugblik bevat de balans (activa en passiva), de resultatenrekening (opbrengsten en kosten), de toelichting (over de waarderingsregels) en de sociale balans (personeel). Het geheel geeft in een momentopname onder andere inzicht in de financiële cijfers van een organisatie.
De jaarrekening wordt door diverse stakeholders vanuit verschillende standpunten bekeken:
- Aandeelhouders willen uiteraard weten of hun investeringen ook renderen.
- Banken, kredietverstrekkers, kredietinformatiebureaus en verzekeraars hebben vooral interesse in de kredietwaardigheid van de onderneming.
- Leveranciers, consumenten en (toekomstige) werknemers gaan na of ze vertrouwen kunnen putten uit een jaarrekening.
- Concurrenten vergelijken graag resultaten.
- De ondernemer zelf krijg inzicht in de ontwikkeling van zijn onderneming.
En toch zijn we geen fan van jaarrekeningen
1 | In België zijn er ongeveer 1.900.000 organisaties actief, inclusief verenigingen en overheidsinstanties. Daarvan zijn er ongeveer 1.300.000 echte bedrijven, waarvan de helft éénmanszaken. Elimineer uit die groep ook nog de vennootschappen die geen publicatieplicht hebben en de nieuw opgerichte ondernemingen (waarvan de eerste jaarrekening pas twee of drie jaar na oprichting beschikbaar is), dan blijven er uiteindelijk nog ongeveer 500.000 à 550.000 bedrijven die effectief een jaarrekening publiceren. Voor de overgrote meerderheid van bedrijven heb je dus andere bronnen dan de jaarrekening nodig om een oordeel te vellen.
2 | Binnen de groep van bedrijven die uiteindelijk een jaarrekening publiceren, zijn er ongeveer 50.000 die een jaarrekening volgens het volledige model publiceren en bijvoorbeeld een omzetcijfer vermelden. De overgrote meerderheid legt dus neer in een andere model (verkort, geconsolideerd, specifiek) met veel minder cijfers en dus ook beperkte inzichten.
3 | Bovendien zijn heel wat jaarrekeningen – het aantal wordt geschat op 25% - behandeld met enige boekhoudkundige cosmetica. U weet dus nooit of de gegevens wel helemaal kloppen.
- Omdat ze fiscaal geïnspireerd zijn. Ze zijn opgemaakt met de bedoeling om zo weinig mogelijk belastingen te betalen. De ondernemer schiet hiermee het beeld dat de buitenwereld krijgt van zijn bedrijf zelf aan diggelen. Het kan hem overigens zuur opbreken als hij in de nabije toekomst nood heeft aan financiering.
- Omdat ze simpelweg vervalst zijn. Jaarrekeningen worden opgeblonken om aan te tonen dat het goed gaat met een bedrijf. Zo ontsnappen bedrijven aan de klassieke financiële controles. Soms wordt de jaarrekening zodanig opgeblonken dat ze elke financiële analyse doorstaat om vervolgens gemakkelijker frauduleze activiteiten op te zetten.
4 | Bovendien is een jaarrekening altijd verouderd op het moment dat die wordt gepubliceerd. 95% van de bedrijven sluiten hun boekjaar af op 31/12. Wettelijk gezien hebben ze dan zeven maanden de tijd - tot eind juli - om ze neer te leggen. Vervolgens zal de Nationale Bank van België de jaarrekeningen verwerken en publiceren. Ook hier gaat weer enige tijd over, zodat ze pas voor iedereen beschikbaar zullen zijn in september. Bijna negen maanden na de afsluiting van het boekjaar, al kan het nog extremer.
- We zijn vandaag 31 maart 2025. De laatst beschikbare jaarrekening van een vennootschap zal die van 2023 zijn, afgesloten op 31 december 2023. Op dit ogenblik zit u dus met een momentopname die 15 maanden oud is. Die jaarrekening mag subliem ogen, maar u weet zelf ook wat er op een jaar kan gebeuren.
- Op 16 maart 2020 ging België in lockdown naar aanleiding van COVID-19. Tal van (gezonde) bedrijven kwam plots in de problemen, maar dat werd pas meer dan een jaar later – augustus/september 2021 – zichtbaar in de jaarrekening.
- Naar aanleiding van de inflatie, stegen in januari 2022 de lonen van honderdduizenden werknemers met zo’n 10%. Heel wat bedrijven hapten na COVID-19 opnieuw naar adem. De gevolgen zouden pas meer dan anderhalf jaar later - augustus/september 2023 – terug te vinden zijn in de jaarrekening.
5 | In België leven we in een paradijs wat jaarrekeningen en data betreft. Jarrekeningen zijn gecentraliseerd bij de Nationale Bank en bovendien behoorlijk uniform. Houd er echter rekening mee dat in andere landen veel minder of zelfs geen jaarrekeningen publiek beschikbaar zijn. De publicatieplicht is in niet in elk land identiek, de formats zijn verschillend en zelfs de interpretatie van specifieke balansposten kan grondig verschillen.
- In Duitsland, toch de grootste economie van Europa, zijn er maar 8.000 à 9.000 jaarrekeningen beschikbaar.
- In de Verenigde Staten, nog altijd de grootste economie ter wereld, dienen alleen beursgenoteerde bedrijven een jaarrekening te publiceren. Dat betekent dat ook daar slechts een 10.000-tal jaarrekeningen beschikbaar zijn.
En toch heeft een jaarrekening heeft zijn waarde
Ook GraydonCreditsafe gebruikt jaarrekeningen. We hebben een rechtstreekse link met de Nationale Bank van België. Van zodra een jaarrekening gepubliceerd wordt, wordt ze automatisch weggeschreven in onze systemen en is ze voor klanten beschikbaar.
Waarom? Omdat ze gewoon een onderdeel zijn van onze business en omdat ze in een gedetailleerd bedrijfsrapport thuishoren. Maar ook om specifieke elementen uit de jaarrekening mee te nemen in de berekening van onze scores en indicatoren.
Een jaarrekening helpt wel om inzicht te krijgen in volumes van bedrijven, de grootte van bedrijven, hun betalingsmogelijkheden, zodat u toch enigszins kunt achterhalen of het veilig is om krediet te verlenen of niet. Maar jaarrekeningen vertellen zeker niet alles.
Meer dan alleen maar jaarrekeningen
Jaarrekeningen lichten een tipje van de sluier, maar vertellen u zeker niet alles. Integendeel. Vandaar dat GraydonCreditsafe ook veel verder gaat dan alleen maar een analyse van de jaarrekeningen. Zoals gezegd is België het paradijs op aarde wat data betreft. Tal van officiële bronnen (bv. Kruispuntbank van Ondernemingen, Belgisch Staatsblad en Bijlagen, ...) zijn vrij beschikbaar. Tel daar ook nog de niet-officiële bronnen en community data bij. Net omdat er zo veel bronnen zijn, weten we dat een jaarrekening alleen niet voldoende is en dat we veel meer nodig hebben om een correct beeld te geven van een organisatie.