Hoe bescherm ik mijn bedrijf tegen de Russische sancties?

Na het vierde sanctiepakket aan Rusland op 15 maart 2022 zijn er strengere sancties actief. Met het vijfde sanctiepakket zijn er nog een aantal sancties bijgekomen, waaronder een importverbod op Russische steenkool en sancties aan een aantal nieuwe banken. Dit zijn op dit moment de belangrijkste sancties:

Financiële sancties:

• Alle transacties met bepaalde Russische staatsbedrijven zijn verboden.

• De verlening van kredietbeoordelingsdiensten aan Russische personen of entiteiten is verboden. Dit omvat een verbod op toegang tot abonnementsdiensten voor kredietbeoordeling. 

• Per 12 maart worden een aantal Russische banken afgesloten van het mondiale berichtensysteem voor internationale betalingen SWIFT. Het gaat onder andere om Bank Otkritie, Novikombank, Promsvyazbank, Bank Rossiya, Sovcombank, VNESHECONOMBANK (VEB) en VTB.

• Transactieverbod voor 4 grote Russische banken (Bank Otkritie, Novikombank, Sovcombank en VTB) die samen 23% uitmaken van het marktaandeel in de Russische bankensector

• Financiële stromen naar de EU worden beperkt door middel van een verbod op stortingen door Russische personen op een Europese rekening als er € 100.000 op staat. 

• Verbod op stortingen op cryptowallets vanuit Rusland

Handelssancties:

• De lijst van personen die banden hebben met de industriële defensiebasis is uitgebreid. De uitvoer van producten voor tweeërlei gebruik en voor goederen en technologie die kunnen bijdragen tot de technologische verbetering van de defensie- en veiligheidssector van Rusland, wordt verder beperkt. 

• Nieuwe investeringen in de Russische energiesector zijn verboden. Er heersen bovendien verregaande uitvoerbeperkingen voor materiaal, technologie en diensten uit de Russische energiesector.

• Nieuwe en verdere handelsbeperkingen voor ijzer, staal en luxegoederen vanuit of naar Rusland. Een volledige lijst van alle goederen waar momenteel import- en exportbeperkingen op rusten vindt u in deze PDF.

• Belangrijke oligarchen, lobbyisten en propagandisten die meegaan met de Russische discours over de situatie in Oekraïne worden gesanctioneerd. Inmiddels geldt voor 1091 personen en 80 entiteiten een bevriezing van tegoeden en een reisverbod.
  

• Importverbod voor o.a. Russische steenkool en andere fossiele brandstoffen, hout, cement, visserijproducten en alcohol.

• Verbod op toegang tot EU-havens voor alle Russische vaartuigen en het binnenkomen van de EU voor Russische en Belarussische wegvervoerders

• Verder worden er sancties opgelegd aan grote Russische bedrijven in de sectoren luchtvaart, militaire goederen en producten voor tweeërlei gebruik (dit zijn goederen die zowel militair als civiel gebruikt kunnen worden), scheepsbouw en machinebouw. 

De huidige Russische sancties hebben niet alleen effect op Rusland zelf, maar op de gehele wereldeconomie en het wereldwijde bedrijfsleven. Hieronder een aantal van de voornaamste effecten van de sancties op het bedrijfsleven in de rest van de wereld, waaronder mogelijk uw bedrijf of uw zakenrelaties.

1. Cashflowproblemen en grondstoftekorten van bedrijven die zakendoen met Russische personen of entiteiten

Door de vergaande handelsrestricties kunnen bedrijven die direct of indirect zakendoen met Rusland in de problemen komen. Dit geldt voornamelijk voor de energie- en transportsector maar is een probleem dat zich uitstrekt over de gehele economie. Door het handelsverbod op goederen als staal kunnen distributieketens overhoopgegooid worden en materiaaltekorten ontstaan. Ook zorgt het voor extra betalingsrisico’s. Als Russische zakenrelaties of relaties die banden hebben met Rusland hun rekeningen niet meer kunnen betalen vanwege de loskoppeling van SWIFT, kunnen bedrijven in de problemen komen. Dit geldt niet alleen voor zakenrelaties uit Rusland zelf, maar ook zakenrelaties die moeder-, zuster- of dochterbedrijven hebben (die actief zijn) in Rusland, of die op hun beurt handeldrijven met ondernemingen in Rusland.

2. Complianceproblemen

Door de uitgebreide sancties is handel met veel Russische entiteiten en personen verboden. Bedrijven zijn wettelijk verplicht om hun klanten en zakenrelaties te screenen op sancties en of zij geen direct of indirect zakendoen met personen of entiteiten waar sancties op rusten. Omdat de sancties in de afgelopen weken meerdere malen zijn uitgebreid lopen veel bedrijven risico op (hoge) boetes als hun compliancebeleid verouderd is. Het is daarom belangrijk om de sancties en het nieuws goed in de gaten te blijven houden en hun klantenbestand continu te blijven screenen.

3. Energieprijzen en inflatie

De energieprijzen in Nederland zijn momenteel historisch hoog omdat Nederland erg afhankelijk is van buitenlands gas. Daarvan komt 30% uit Rusland. Als deze prijzen zo hoog blijven, wat heel goed zou kunnen met de huidige sancties die de energiesector hard treffen, kan dit grote gevolgen hebben voor niet alleen de Nederlandse huishoudens, maar ook het bedrijfsleven. Hierdoor worden alle goederen, dus ook bijvoorbeeld levensmiddelen, duurder. De Nederlandsche Bank schat de inflatie dit jaar op 9,5%. Het positieve is dat het momenteel nog redelijk goed gaat met de Nederlandse economie. Maar als de energieprijzen zo hoog blijven, wat kan gebeuren als er nog meer sancties worden opgelegd, groeit de Nederlandse economie misschien met slechts 2,4 procent, in plaats van de 3,5 procent die DNB op dit moment inschat. Het is onduidelijk of dit scenario daadwerkelijk uitkomt, omdat het nog onzeker is hoe de oorlog zich ontwikkelt en hoelang deze zal duren.

4. Dreigend faillissement Rusland

De op dit moment geldende internationale sancties tegen Rusland, waarvan met name de loskoppeling van SWIFT, zorgen ervoor dat Rusland moeite heeft met het voldoen van hun financiële verplichtingen. Economen voorspellen dat het land daardoor in zeer korte tijd in zijn geheel failliet zou kunnen gaan. Op 17 maart verklaarde Rusland dat het op tijd heeft voldaan aan zijn renteverplichtingen op buitenlandse leningen. Het Russische ministerie van Financiën heeft verklaard dat de betalingsopdracht van in totaal 117 miljoen dollar aan rentebetalingen op 14 maart is verstuurd naar Citibank in Londen. Obligatiehouders in Europa hebben echter nog geen geld ontvangen en het is nog onduidelijk of deze betaling al is goedgekeurd. Naast deze rentebetalingen heeft Rusland voor nog zo’n 150 miljard dollar aan buitenlandse schulden, welke vaak ook afbetalingsverplichtingen hebben. Een mogelijk faillissement van Rusland kan grote gevolgen hebben voor de economie over de hele wereld. Inmiddels lijkt het gevaar van een direct faillissement te zijn geweken, maar met de verregaande beperkingen en het effect op de Russische economie blijft een mogelijk faillissement een risico, zeker als er in de toekomst nieuwe sancties worden opgelegd aan de Russische energiesector.

Verstoorde infrastructuur in Oost-Europa

De Russisch-Oekraïense oorlog heeft als gevolg dat niet alleen internationale distributieketens kunnen worden onderbroken als deze geraakt worden door de Russische sancties, maar het is ook lastiger geworden om grondstoffen en producten te importeren uit, of exporteren naar verschillende landen in Oost-Europa. Dit omvat natuurlijk Oekraïne, maar ook omliggende landen zoals Belarus en Polen. De infrastructuur en het bedrijfsleven in deze regio heeft zwaar te lijden onder de oorlog, waardoor er tekorten kunnen ontstaan aan producten en grondstoffen die in deze regio’s veel worden geproduceerd. Dit draagt, naast distributieproblemen, ook weer bij aan de toch al hoge inflaties.

Ethische bezwaren

Veel grote multinationals, zoals bijvoorbeeld Shell, McDonalds, IKEA en BP, trekken zich niet alleen vanwege de sancties, maar ook uit ethisch en moreel opzicht massaal terug uit Rusland. Met het huidige politieke discours zorgt zakendoen met Rusland onvermijdelijk voor reputatieschade. Dit heeft wisselende gevolgen voor de cashflow van deze bedrijven, afhankelijk van hoe veel kapitaal zij hadden in Rusland. Shell geeft aan dat ondanks dat zij waarschijnlijk verlies zullen lijden onder deze keuze, zij hier ten volle achter staan.

Maar als grote multinationals door hun terugtrekking uit Rusland verlies lijden, heeft dit een trickle-down-effect op de rest van de economie. Het kan leiden tot verlies van banen in andere landen dan Rusland, maar ook bijvoorbeeld bezuinigingen op uitgaven.